Pleitbezorgers van de Turkse strijdkrachten, zoals binnen de Republikeinse volkspartij (CHP), spreken in alle toonaarden tegen dat de legertop in 2003 de mogelijkheid besprak om via een staatsgreep een einde te maken aan het regeren van de AK-partij.
De toenmalige Amerikaanse ambassadeur in Turkije W.Robert Pearson kwam destijds tot iets andere inzichten. Dat blijkt althans uit documenten die door de onthullingsite Wikileaks aan de Turkse krant Taraf zijn overhandigd. Pearson stuurde in juni 2003 een bericht naar Washington waarin hij schreef dat de generaals Aytac Yalman, Sener Eruygur, Cetin Dogan, Hursit Tolon, Fevzi Türkeri en Tuncer Kılınc over een dergelijk ‘memorandum’ spraken. Het zijn geen onbekende namen die Pearson noemt. Cetin Dogan zit momenteel in voorarrest omdat hij ervan verdacht wordt in 2003 leiding te hebben gegeven aan ‘Operatie Balyoz (voorhamer)’, terwijl Eruygur en Tolon zijn gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij het Ergenekon-netwerk, dat ook al voornemens geweest zou zijn om de AK-partij naar het verleden te verwijzen.
De reden waarom het er niet van kwam is wellicht het ontbreken van eensgezindheid. Generaal Hilmi Özkök was de dwarsligger. Hij zag weliswaar met lede ogen toe hoe de kemalistische normen en waarden onder druk stonden door de opkomst van de AK-partij, maar een volgende staatsgreep in Turkije ging hem te ver. Als gevolg werd Özkök door de anderen als te soft beschouwd ten aanzien van de AK-partij. De latere opperbevelhebber Generaal Yasar Büyükanit wist volgens oud-ambassadeur Pearson niet voor wie hij moest kiezen en probeerde daarom maar het midden te houden tussen beide partijen. Pearson noemde het streven van de AK-partij om Turkije toe te laten treden tot de EU verder als een geschilpunt met de militairen.
Uit alles in zijn berichten blijkt dat Erdogan nog niet de echte macht in handen had in de beginperiode van zijn regeren. Dat hij premier was kon niets veranderen aan het feit dat de Nationale Veiligheidsraad (MGK) de dienst uitmaakte. De MGK bestond toen nog uit militairen, gecombineerd met de uiterst seculiere President Ahmet Necdet Sezer, die uit de aard van de zaak vijandig tegenover de AK-partij stond.
Pearson maakte in zijn bericht ook melding van problemen binnen de AK-partij omdat Premier Erdogan op een of andere manier tot een vergelijk wilde komen met de militairen. In dat kader hield Erdogan destijds een wekelijkse bespreking met Generaal Özkök. De twee gesprekspartners verschilden weliswaar op veel punten van mening, maar omdat Özkök tegen een staatsgreep was moest Erdogan wel met hem in zee gaan. Het bracht Pearson ertoe om de Premier en de Generaal als ‘strange bedfellows’ te beschrijven.
Hoewel de spanning tussen de verschillende fracties destijds hoog opliep, sloot Pearson de mogelijkheid uit dat het daadwerkelijk tot een volgende staatsgreep zou komen. Hij voorspelde dat Generaal Özkök de situatie zou bezweren door collega’s met snode plannen met pensioen te sturen. Daar kwam het ook inderdaad van, want Dogan en Kilinc gingen nog hetzelfde jaar met pensioen, terwijl met Eruygur en Yalman die stap een jaar later maakten.
Dat de regeringsgezinde media in Turkije, zoals de Engelstalige krant TodaysZaman, er voor gekozen hebben om de Wikileaks onthullingen in Taraf volledig te verzwijgen, blijft opmerkelijk. Iedere bevestiging van het feit dat een aantal militairen in 2003 aan een staatsgreep dacht moet voor de AK-partij immers welkom zijn. Het is niet onwaarschijnlijk dat de eerste door Taraf gepubliceerde cables de doorslag hebben gegeven bij de beslissing om Wikileaks verder te negeren. Die gingen namelijk over de beweging rond de islamitische prediker Fethullah Gülen, waar TodaysZaman nauw aan verbonden is. Jammer genoeg voor de AK-partij kiest Wikileaks geen partij waar het Turkije betreft.
Bron: Peter Edel
Lees ook:Proces over plannen staatsgreep Turkije begonnen
Lees ook:Balyoz-proces van start
Lees ook:Turkse militairen vast om staatsgreep
Lees ook:Proces tegen Turkse generaals begonnen
Lees ook:Nieuwe Wikileaksonthullingen over ‘deep state’ via ambassadeur W.Robert Pearson
Pleitbezorgers van de Turkse strijdkrachten, zoals binnen de Republikeinse volkspartij (CHP), spreken in alle toonaarden tegen dat de legertop in 2003 de mogelijkheid besprak om via een staatsgreep een einde te maken aan het regeren van de AK-partij.
Je hoeft alleen maar naar de geschiedenis van de Turkse democratie te kijken om te zien dat er meerdere malen een coup is georganiseerd door de leger (vaak met steun van de VS en chp). Door de coups heeft Turkije veel tijd verloren. Ik kan zeggen dat als Menderes niet opgehangen werd was Turkije nu misschien een van de 10 grootste economieën in de wereld…
uiterst seculiere President Ahmet Necdet Sezer
moet zijn
uiterst laicistische nationalist President Ahmet Necdet Sezer
Aan John en Ferhat,
Het gaat me in dit stukje in de eerste plaats om het weergeven van de cables zoals die via Wikileaks in Taraf terecht zijn gekomen. Met woorden als ‘fascistische’ zou ik suggereren dat dergelijke begrippen door de Amerikaanse diplomaten werden gehanteerd, wat niet het geval is. Een beetje neutraliteit lijkt me in deze op zijn plaats. Fascisme is zo’n groot woord. En ik weet ook niet of het begrip echt wel op Sezer van toepassing is. Als dat het geval is lopen er heel wat fascisten in Turkije rond. Ik reserveer dat begrip liever voor bijvoorbeeld Grijze Wolven, die wat mij betreft wel volledig aan de definitie van het begrip beantwoorden.
Verder ben ik het er volledig mee eens dat in Turkije het risico op een volgende staatsgreep nooit kan worden uitgesloten. Zoals ik het er mee eens ben dat de VS vaak een rol heeft gespeeld bij staatsgrepen. Ik ben als antimilitarist allergisch voor militairen, dus zeker voor militaire staatsgrepen. Daar staat tegenover dat Menderes zeker geen lekkertje was. Dat hij langs democratische weg aan de macht kwam, neemt niet weg dat hij protest tegen zijn beleid bloedig liet onderdrukken en dat hij de vrijheid van de pers aan banden liet leggen. Maar goed, hem ophangen was een grote fout en hetzelfde geldt voor de twee ministers die destijds eveneens de dood vonden.
Of Turkije in economisch opzicht veel oponthoud heeft ondervonden door de staatsgreep van 1960 vind ik een vraag die moeilijk te beantwoorden is. Er speelden wat dat betreft nog andere factoren. Bovendien was Turkije al onder Menderes in grote economische problemen. Dat bracht hem er zelfs toe toenadering tot de Sovjet-Unie te zoeken, wat op zich weer een reden was waarom de VS zich niet tegen de junta van 1960 keerde.
Beste Peter,
Laïcisme betekent geen fascisme. Laïcisme is een overtuiging waarbij religie en staat gescheiden zijn, maar het gaat een stap verder dan het secularisme in het verbannen van religie uit het openbare leven. In andere woorden: bij laïcisme heeft de staat heeft invloed op religie.
In Turkije heb je laïcisme Peter, en geen secularisme.
In Turkije hoor je steeds de term ‘laiklik’ (Frans: laïcité, Nederlands: laïcisme) en niet de term ‘sekülerizm’ (Frans: sécularisme, Nederlands: secularisme).
In Turkije wordt er gepraat over laiklik, en niet over sekülarizm. Maar helaas wordt laiklik door een groot deel van de internationale media om verschillende redenen vertaald als secularisme.
En daar begint de verwarring al. De Turkse oppositiepartij wordt benoemd als de secularisten. En iedereen die tegen deze oppositiepartij is (zoals de AKP), wordt benoemd als anti-secularisten/islamisten. En daardoor lijkt het alsof er een seculier-antiseculier tegenstelling bestaat, terwijl er in werkelijkheid een laïcistisch-antilaïcistische tegenstelling bestaat.
Ik zal concrete voorbeelden geven. Een Turkse ‘CDA’ is in Turkije verboden. Islamitische partijen zijn ook wettelijk verboden. In een seculier land is dat wel mogelijk. Zo heb je bijvoorbeeld de instituut Diyanet in Turkije, die ondenkbaar is in seculiere landen.
Turkije is niet seculier, Turkije is laicistisch. Ik noem Turkije een seculier land pas wanneer religieuze partijen niet verboden worden, pas wanneer een vrouw met een hoofddoek toegelaten wordt in universiteiten en parlementen, wanneer de staatsinstituut Diyanet grondig wordt hervormd, wanneer de seminarie in Heybeliada toegestaan wordt, wanneer missionering niet belemmerd wordt. Pas dan noem ik Turkije een seculiere land. Maar zolang er (oneerlijke) restricties worden opgelegd door de staat, blijf ik Turkije een laïcistische land noemen.
Laicisme lijkt eigenlijk op een theocratie. Beide bestuursvormen maken gebruik van dwang. In Iran (theocratie) moet je een hoofddoek op doen op universiteiten, en in Turkije (laicisme) moet je zonder een hoofddoek op universiteiten zijn. Bij seculiere landen is dat niet zo. In seculiere landen heb je keuzevrijheid. Kijk, ik heb een tabelletje gemaakt. Hoe meer rood, des te meer dwang http://img820.imageshack.us/img820/483/laicisme.jpg
Emre, ik ben bang dat ik mijn leesbril niet op had toen ik de reactie van Ferhat las…..
Beste Emre, mijn collega met wie ik het stukje samen schreef was me al voor. Een beetje te snel naar mijn zin. Maar hij had gelijk, het was een kwestie van niet goed lezen, waarvoor excuses. Verder heb je gelijk als je schrijft dat in Turkije sprake is van laïcisme. Het punt is alleen dat veel mensen in Nederland niet bekend zijn met het begrip laïcisme, waardoor ik net als de meeste westerse media voor alle duidelijkheid van secularisme spreek. In ieder geval bedankt voor de correctie.
En nogmaals aan Emre: ik slaagde er niet in de pagina te openen die je meestuurde. Helaas, want ik was benieuwd.
Aan Peter en Yesilkoy,
Ik weet het niet zeker niet of het lag aan de leesbril, want het is niet de eerste keer dat het gebeurd is. Dat terzijde, Peter zegt precies datgene wat velen zoals ik al zo lang een hekel aan hebben. Het zorgt ervoor dat wij de ‘Turkije-kennis’ van de auteur in twijfel trekken en daarmee het artikel. Namelijk de zinsnede: “dat veel mensen in Nederland niet bekend zijn met het begrip laïcisme, waardoor ik net als de meeste westerse media voor alle duidelijkheid van secularisme spreek”. Daardoor lijkt het alsof er een seculier-antiseculier tegenstelling in Turkije bestaat, terwijl er in werkelijkheid een laïcistisch-antilaïcistische tegenstelling bestaat. Dit leidt tot verkeerde analyses in het Westen. Het schept verwarring i.p.v. duidelijkheid. Het doet de waarheid geweld aan.
Aan Emre, we zullen er rekening mee houden. Maar houd jij er dan rekening mee dat weinig Nederlanders er iets van zullen begrijpen.